مجله سلامت

بی اختیاری ادراری یک بیماری نیست ، بلکه یک نشانه و به معنی نبود کنترل مثانه است. متأسفانه حجب و حیای ناشی از مسایل فرهنگی مانع از ابراز آن توسط سالمند و درمان بیماری می شود.

انواع بی اختیاری ادراری:

بی اختیاری استرسی(ناشی از فشار): ادرار سالمند وقتی نشت می کند که با خنده ، سرفه و عطسه و… به مثانه او فشار وارد می آید.

بی اختیاری فوریتی: در این حالت سالمند به طور ناگهانی و فوری احساس دفع ادرار داشته و به دنبال آن دچار خروج غیرارادی ادرار می شود.

بی اختیاری سرریزی: به علت تخلیه نکردن کامل ادرار سالمند به طور دائم چکیدن مکرر ادرار را تجربه می کند.

بی اختیاری عملکردی: در این حالت اختلال جسمی یا روانی سالمند مثل آرتروز شدید مانع از حضور بموقع او در دستشویی و نبود کنترل ادرار می شود.

بی اختیاری مختلط: در این حالت سالمند بیش از یک نوع از بی اختیاری های بالا را تجربه می کند.
علل بی اختیاری:

شایع ترین علل بی اختیاری ادراری در سالمندان به شرح زیر است:

عفونت مجاری ادراری: عفونت ها می تواند باعث سوزش مثانه ، دفع فوری و بی اختیاری ادرار، احساس سوزش و بوی بد ادرار شوند.

یبوست: رکتوم نزدیک مثانه بوده و دارای اعصاب مشترک است ، مدفوع سفت و متراکم در رکتوم باعث بیش فعالی اعصاب و احساس دفع ادرار می شود.

تغییرات ناشی از سن: پیر شدن عضله مثانه می تواند ظرفیت مثانه را برای ذخیره ادرار کاهش دهد.

یائسگی: پس از یائسگی، زنان استروژن کمتری تولید می کنند، این هورمون به حفظ پوشش مثانه و مجرای اداری کمک می کند. یک الی دو سال پس از یائسگی معمولا تحلیل رفتن دستگاه ادراری تناسلی پدید می آید که باعث مشکلاتی از قبیل بی اختیاری ادرار ، سوزش ادرار، عفونت های مکرر دستگاه ادراری ، خشکی واژن و مقاربت دردناک می شود.

خارج کردن رحم: در زنان مثانه و رحم به وسیله تعداد زیادی از عضلات و رباط ها نگهداری می شوند. هر نوع عمل جراحی که سیستم تولید مثل زنان را درگیر کند، می تواند به این عضلات حمایتی آسیب رسانده و باعث بی اختیاری ادرار شود..

بزرگی غده پروستات: تومورهای خوش خیم و بدخیم پروستات ، باعث افزایش حجم آن و بی اختیاری استرسی یا فوری در مردان می شود.

انسداد: یک تومور در هر جایی از لگن می تواند جریان طبیعی ادرار را مسدود کند. سنگ های ادراری در مثانه نیز می تواند باعث نشت ادرار شوند.

اختلال های عصبی: در بیماری های مولتیپل اسکلروزیس ، پارکینسون ، سکته ، تومور مغزی یا یک آسیب نخاعی ممکن است با درگیری اعصاب مربوط به کنترل مثانه، باعث بی اختیاری ادرار شوند.

مصرف برخی داروها: داروهای پایین آورنده فشارخون، ضد افسردگی و داروهای ادرارآور باعث تشدید بی اختیاری ادرار می شوند.

چاقی و اضافه وزن: داشتن اضافه وزن به علت فشار روی مثانه و عضلات اطراف آن باعث ضعف آن ها و بی اختیاری ادرار می شود.

عوارض بی اختیاری اداری:

. مشکلات پوستی: خارش، عفونت های پوستی و زخم هایی که به دلیل رطوبت دائمی پوست ایجاد می شوند.

. عفونت مجاری ادراری: بی اختیاری ادراری و عفونت مجاری ادراری یک سیکل دایره وار را ایجاد می کند که هر دو روی هم تأثیر گذارند.

. اثرات شدید روی زندگی شخصی فرد: بی اختیاری ادراری روی ارتباطات اجتماعی ، کاری وشخصی فرد اثر می گذارد.
درمان بی اختیاری ادراری به نوع بی اختیاری ادراری ، شدت و دلایل ضمنی آن بستگی داشته و در حیطه وظایف پزشک است.

مشکلات خواب در سالمندان به اشکال متفاوتی خود را نشان می دهد:

بی خوابی

بدخوابی

خواب آلودگی طی روز

کمتر شدن مدت زمان خواب عمیق

 و سایر تغییرات جسمانی و روانشناختی

اما نبایستی مشکل بی خوابی را به عنوان بخش اجتناب ناپذیر سالمندی در نظر گرفت، درمان دارویی و غیر دارویی در  راستای یکدیگر می توانند در بهبود کیفیت خواب سالمندان موثر واقع شوند. یکی از موارد کمک درمانی غیر دارویی وارد کردن موسیقی به زندگی روزانه است.

استفاده از موسیقی به دلیل کاربرد، مصرف کم انرژی سالمند و مراقب سالمند، ارزانی، و عدم نیاز به آموزش خاص، می تواند به عنوان مداخله ای غیر تهاجمی در مراکز بالینی و در منزل توسط پرستار یا سالمند به کار گرفته شود.

موسیقی برای اکثر افراد اوقات مطلوب و دلپذیری ایجاد می کند، مثلل یک موسیقی آشنا می تواند خاطرات خوب گذشته را تداعی کند و سبب آرامش، تسکین روانی فرد شود.

پژوهش ها کاربرد موسیقی برای ارتقا سلامت را تایید کرده اند، که می تواند شامل بیماری های سرطان، اسکیزوفرن و همچنین کمک به بهبود وضعیت افراد جهت بهبود بی خوابی، استرس، و دردهای مزمن شود.

این بیماری متداولترین نوع زوال عقل است.

علائم بیماری آلزایمر عبارتند از:

1.فراموشی وتضعیف حافظه:این بیماران ممکن است اشیا را جابجا بگذارند،داروهای خود را مصرف نکنند،یک خاطره را مدام تکرار کنند.

2.مشکل در تکلم وبیان:به تدریج حافظه کوتاه مدت ضعیف تر وکم کم محو می شود،بیمار توانایی به یاد آوردن لغات مناسب برای جمله بندی را از دست می دهد،گاه بیمار در جمله سازی درمانده می شود.

3.مشکل در خواندن ونوشتن:به دلیل کاهش قدرت تمرکز بیمار قادر به نگهداری اطلاعات به مدت طولانی نمی باشد.

4.ضعف تصمیم گیری:ممکن است بیمار لباس های نامتناسب برای فصل را بپوشد،چک بی محل بکشدو..

5.عدم آگاهی به زمان ومکان واشکال در محاسبه

6.عدم تشخیص اطرافیان

7.تغییرات شخصیتی:به دلیل تغییر عملکرد مغز

8.مشکلات جنسی

9.افکار هذیانی

10.نشان دادن هیجان های کودکانه:از دست رفتن حافظه قدیمی فرد باعث نقصان در توانایی استفاده از دانسته های قبلی او می شود وبنابراین رفتارهای غیرعادی وناشی از خامی وبی تجربگی از فرد سرمی زند.

***جهت شناسایی این بیماران می توان از آزمون های حافظه وتفکر استفاده کرد.

در سالمندانی که از بیماری آلزایمر یا اختلال حافظه سبک رنج می برند می توان:

یک دفترچه به آنها داد تاهمراه خود داشته باشند ونکات مهم را در آن یادداشت کنندودر یک تقویم رویدادهای مهم را علامتگذاری کنند

-حل جدول،بازی شطرنج وسایر بازی های فکری واصولا هرگونه فعالیت ذهنی می تواند از بیماری آلزایمر جلوگیری کند

-معمولا این بیماران مشکلات روانی مانند افسردگی را نیز به دنبال آلزایمر تجربه می کنند پس معمولا مراقبت از این بیماران در جهت کنترل وپیشگیری از این گونه عوارض صورت می گیرد

-محیط خانه را باید طوری برای آنها امن کرد که آسیب نبینند و از جابجا کردن وسایل پرهیز شود

-اطمینان دهی در یک گفتگوی صمیمانه مختصر می تواند اضطراب بیمار را کم کند

-جهت کاستن از گیجی بیمار مدام زمان ومکان را به او گوشزد کنید.

-چسباندن برچسب روی کشوها،وسایل و…ممکن است به سازگار شدن برخی بیماران در مراحل اولیه کمک کند.

-افراد خانواده می توانند برای سازگار شدن با حافظه از دست رفته از روشهایی استفاده کنند،مثلاسوالاتی را بپرسند که پاسخ را در بطن خود دارد(مثلا بجای اینکه بپرسید با کی با تلفن صحبت می کردی؟بپرسید:بابک بود یا مهران؟)باید با محدودیت های آنها با ملایمت رفتار شود ونباید در حضور آنها درباره ناتوانی هایشان صحبت شود.

سکته مغزی ناشی از پارگی ناگهانی یک رگ خونی در مغز می باشد. فشار خون بالا و آنوریسم (ضعف در دیواره رگ های خونی) برخی از علل شناخته شده این نوع سکته مغزی هستند. آنوریسم می تواند چندین سال طول بکشد و ممکن است تا زمانی که پاره نشود، قادر به شناسایی آن نباشیم. این نوع سکته مغزی سلول های مغز را می کشد و مشکلات بهداشتی فراوانی را ایجاد می کند، از جمله اسپاسم رگ های خونی و فشار روی مغز.

علائم سکته مغزی در سالمندان:

فلج در صورت و اندام، اغلب در یک طرف بدن

مشکلات ناگهانی دید در یک یا هر دو چشم

سردرد شدید

دشواری ارتباط

عدم هماهنگی

این علائم سکته مغزی در سالمندان می تواند نشان از وضعیت خطر داشته باشد. اگرشما این نشانه های را تجربه کرده اید یا با کسی ماجه شدید که این تغییرات در او روی داده است،فورا با اورژانس تماس بگیرید. سرعت درمان برای کاهش آسیب مغزی حیاتی است و نتیجه مثبتی دارد.

مراقبت های کلی

سالمند دیابتی به دلیل مسائل مرتبط با افزایش سن، علاوه بر مراقبت‌های کلی به مراقبت‌های ویژه‌ای هم نیازمند است

هر فرد سالمند همیشه باید نوشته‌ای حاوی اطلاعات مربوط به بیماری یا بیماری‌های فعلی، قبلی و اعمال جراحی انجام شده، داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کند و داروهایی را که به آن‌ها حساسیت دارد همراه داشته باشد.

کنترل عوارض ناشی از دیابت در سالمندان مشکل‌تر از سایر گروه‌های سنی است. از این رو باید از سالمندان مراقبت خاص به عمل آید تا از بروز این عوارض جلوگیری شود:

• با توجه به این که ممکن است سکته قلبی در مبتلایان به دیابت، با درد زیادی همراه نباشد و حتی گاهی بدون درد باشد، لازم است به طور مرتب تحت نظر متخصص قلب و عروق باشد و از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین و ورزش‌های طولانی مدت بپرهیزد.
• تمیز نگه داشتن تمام قسمت‌های بدن بسیار مهم است زیرا میکروب می‌تواند از راه ترک‌های کوچک پوست به داخل بدن راه یافته و عفونت جدی ایجاد کند. معمولاً پوست افراد سالمند خشک است و پس از شستشو خشک‌تر هم می‌شود. در این شرایط می‌توان پس از استحمام و شستشو با یک کرم ملایم و یا روغن مخصوص آن را چرب کرد.
• یبوست می‌تواند یکی از نشانه‌های افزایش قند خون باشد زیرا افزایش ادرار ناشی از بالا رفتن قند خون، موجب کم‌آبی بدن و جذب مایعات از روده‌ها و لذا سفت شدن مدفوع می‌شود. با نوشیدن مایعات فراوان و کنترل قند خون می‌توان مشکل یبوست را حل کرد.
• عفونت‌های مجاری ادراری در زنان مسن دیابتی شایع هستند. بوی ناخوشایند و تند ادرار نشانه‌ای از وجود عفونت است. در این موارد حتماً بیمار را جهت بررسی دقیق‌تر نزد پزشک ببرید.
• اندازه‌گیری مرتب قند خون و ثبت آن ضروری است. آزمایش قند خون ناشتا بهترین راهنما برای دانستن وضعیت قند خون است. جهت انجام این کار از گلوکومتر می‌توان استفاده کرد.

مراقبت‌های ویژه از چشم‌ها

بیشتر سالمندان به علت مشکلات بینایی که با بالا رفتن سن ایجاد می‌شوند، نیاز به عینک پیدا می‌کنند ولی سالمند مبتلا به دیابت علاوه بر پیری، به دلیل خود بیماری دیابت نیز دچار تغییراتی در بینایی می‌شود که نباید به آن‌ها بی‌توجه باشد. از جمله مشکلات شایع بینایی در افراد دیابتی، تاری دید است. از علل تاری دید در دیابتی‌ها بالا رفتن میزان قند خون، بیماری شبکیه چشم (رتینوپاتی)، اّب مروارید و آب سیاه (گلوکوم یا افزایش فشار چشم) هستند. درصورت بروز هرگونه تغییر در بینایی قبل از هر اقدام دیگری به چشم پزشک مراجعه نمایید.

مراقبت‌های ویژه از پاها

زخم پا یکی از دلایل شایع بستری شدن سالمندان دیابتی در بیمارستان است. توصیه‌های زیر برای پیش‌گیری و یا شناسایی زودرس زخم پا کمک‌کننده هستند:

• پاها باید هر روز وارسی شوند. جهت وارسی دقیق پاها خصوصاً کف پا می‌توان از آینه و چراغ رومیزی کمک گرفت. اگر فرد سالمند به دلیل مشکلاتی نظیر مشکلات بینایی نمی‌تواند پاهای خود را خوب وارسی کند، باید از فرد دیگری کمک بگیرد.
• پاها باید هر روز شسته و خشک شده و بعد از خشک کردن با وازلین یا کرم‌های مرطوب‌کننده چرب شوند. بین انگشتان پاها کاملاً خشک شوند و از چرب کردن آن‌ها پرهیز شود.
• در منزل دمپایی و جوراب پوشیده شود. قبل از پوشیدن دمپایی و جوراب از نبودن جسم خارجی در آن‌ها مطمئن شوید.
• دمپایی، کفش یا جوراب‌ها تنگ نباشند.
• از پوشیدن دمپایی‌های دارای نوار بین انگشتی اجتناب ورزید.
• جوراب‌ها همیشه تمیز و خشک باشند.
• هیچ‌گاه ناخن‌ها از ته کوتاه نشوند.
• برای گرم کردن پاها صرفاً از جوراب استفاده شود و از چسباندن پاها یا تماس آن‌ها با وسایل گرم‌کننده جداً پرهیز شود.
• جهت گرم شدن پاها در خارج از منزل می‌توان از کفش‌ها و پوتین‌هایی که آستر پشمی یا کرکی دارند استفاده کرد.
• در صورت مشاهده هر عارضه غیرعادی در پاها مانند سرخی، درد، تورم حتی موارد جزئی فوراً به پزشک مراجعه نماید

. سایر علائم خطر عبارتند از

سخت شدن پوست در قسمتی از کف پاها، وجود کرختی و بی‌حسی در قسمتی از پاها، چنگالی یا خمیده شدن انگشتان، گزگز و مورمور به خصوص هنگام شب در پاها.