مجله سلامت

سقوط یا افتادن در سالمندان که به تغییرات غیر عمدی و ناگهانی در وضعیت بدن، به دلیل فرودآمدن شخص در سطحی پایین تر (روی یک شی، کف، یا زمین) اشاره دارد، سومین دلیل ناتوانی های مزمن در جهان شناخته می شود.مطالعات نشان داده اند که حدود % 30سالمندان، سالانه یک بار یا بیشتر افتادن را تجربه می کنند. عملکرد شناختی به عنوان یکی از عوامل خطرزای کلیدی در افتادن سالمندان محسوب می شود. اختلال در کارکردهای اجرایی مانند حافظه کاری، مهار، توجه انتقالی و روانی کلامی در سالمندان بیانگر نوعی اختلال شناختی است که خطر افتادن را متاثر می کند و آن را افزایش می دهد.

دمانس (یک مجموعه نشانگان عصب شناختی پیش رونده و تخریب کننده و شایع ترین نقص شناختی در سالمندان) یکی از پیش بینی کننده های مهم افتادن است. بیماران مبتلا به دمانس به علت وجود اختلالات ذهنی، دارای نیازهای ویژه ای هستند و ویژگی های خاصی را از خود نشان می دهند که شامل از دست دادن حافظه، محدوده کوتاه توجه، مشکلات ارتباطی، اضطراب و افسردگی، آپراکسیا (کم توانی در انجام حرکات هدفمند بدن در ارتباط با محیط) و مشکلات تعادلی (به علت کاهش رفلکس های بدنی) می شود.

بیشتر عوارض دمانس قابل برگشت هستند.در واقع مشاهده شده است که دمانس در مراحل اولیه با دوره های متوالی فراموشی و گیجی در رابطه با زمان و اشخاص قابل تشخیص است.

تمرین در یک محیط چالش برانگیز از نظر شناختی نسبت به تمرین جسمانی به تنهایی در تولید مزایای شناختی و عصبی اثربخش تر است.به علاوه، ترکیبی از تمرین و یک محیط غنی منجر به مزایای بیشتری برای مغز نسبت به تمرین یا محیط غنی به تنهایی می شود. مشخص شده است که مداخلاتی با ترکیب تمرین و شناخت درمانی که به طور متوالی یا همزمان ارائه می شوند در حفظ یا بهبود کارکردهای شناختی اثربخش است.

علل بی اشتهایی در سالمندان

در این متن به بررسی بی اشتهایی در سالمندان و برخی مسائل پیرامون آن می پردازیم. در این راستا ابتدا بی اشتهایی را معرفی و در مورد چگونگی ایجاد آن توضیحاتی را ارائه و در ادامه به برخی از علائم که با کمک آنها می توانید مشکل بی اشتهایی در سالمندان را تشخیص دهید می پردازیم. در نهایت ارائه راهکارهای عملی برای برطرف کردن مشکل بی اشتهایی در سالمندان خانواده شما هدفی است که به دنبال آن هستیم.

بی اشتهایی ممکن است بیماری ای نباشد که با پیری همراه است، اما می تواند ناشی از بی انگیزگی، عدم کنترل بر سلامت یا سوگواری باشد- همه این موارد اغلب توسط افراد مسن تجربه می شود.

از دست دادن عزیزان، از دست دادن کنترل بر سلامتی آنها و کنار آمدن با احساس انزوا می تواند باعث ایجاد اختلال در خوردن غذا شود زیرا افراد سالمند تلاش می کنند حس نظم و کنترل زندگی خود را بازگرداند. ما در این متن به نحوه تشخیص علائم بی اشتهایی در سالمندان و چگونگی کمک به آنها برای داشتن تغذیه سالم می پردازیم.

بی اشتهایی چیست و چگونه ایجاد می شود؟

در بسیاری از موارد، ترس از غذا یا غذا خوردن ناشی از یک واقعه زندگی است که منجر به احساس اضطراب و عصبی شدید می شود. اختلالات در غذا خوردن و بی اشتهایی در سالمندان معمولاً به عنوان راهکارهای مقابله با سوگواری، چالش های حرکتی، مشکلات بهداشت روانی یا عدم توجه اعضای خانواده آغاز می شود.

آنورکسیا یا بی اشتهایی توسط بسیاری از متخصصان به عنوان یک بیماری “سازگار” توصیف شده است که توسط فرد مبتلا برای تأمین نیازهای خود از نظر بیان درد درونی، از بین بردن احساسات، اعمال کنترل (اغلب به صورت رژیم های غذایی دقیق) یا در شرایط شدید ممکن است در تلاش برای خودکشی در مورد یک فرد سالخورده ای که کیفیت زندگی وی به دلیل مسائل پیچیده بهداشتی کاهش یافته است، انجام شود.

تغییراتی که در بدن و ذهن افراد با گذشت زمان ایجاد می شود با افزایش سن نیز می تواند تمایل به بی اشتهایی ایجاد کند. مشکلات گوارشی مانند بی اختیاری در دفع یا یبوست، تجربه های آسیب زایی که با غذا خوردن همراه بوده اند مانند مشکلات بلع و افسردگی نیز می توانند از دلایل عمده بی اشتهایی باشند.

چگونه می توان علائم بی اشتهایی در سالمندان را تشخیص داد؟

بی اشتهایی غالباً در افراد مسن نادیده گرفته می شود زیرا علائم آن می تواند با علائم پیری اشتباه گرفته شود. کاهش وزن، ریزش مو و کمبود اشتها هم از علائم پیری و هم از علائم بی اشتهایی است اما به تنهایی نمی توان با در نظر گرفتن این علائم به تشخیص بی اشتهایی در افراد سالمند پرداخت.

علائم دیگر بی اشتهایی در سالمندان عبارتند از:

• دردهای معده ناشی از نفخ یا تورم ناشی از عادت های غذایی نامنظم
• رفتار عجیب و غریب هنگام وعده غذا خوردن (به خصوص غذا خوردن در حضور افراد دیگر)
• الگوی خواب و خستگی ضعیف
• کناره گیری از نظر اجتماعی
• مشکلات پوستی از جمله تغییر رنگ و خشکی ناشی از کمبود مواد مغذی

درک این نکته مهم است که افراد سالمندی که به تنهایی زندگی می کنند یا افرادی که دارای مشکلات حرکتی هستند، در جامعه بیشتر منزوی می شود و از این رو بیشتر در معرض کم اشتهایی هستند؛ پس تشخیص بی اشتهایی در مورد این افراد با مشاهده علایم بالا در آنها نمی تواند صورت گیرد.

یک آشپزخانه بیش از حد تمیز و مرتب و همچنین کمبود لوازم بسته بندی مواد غذایی در سطل آشغال یا بازیافت می تواند بیانگر این باشد که والدین سالمند شما برای خودشان غذا درست نکرده اند. دادن نظراتی چون “نه متشکرم، من غذا خورده ام” به هنگام تعارف غذا نیز می تواند به عنوان شاخص بی اشتهایی والدین سالمند شما باشد.

بی اشتهایی “تصادفی” اغلب می تواند در مورد سالمندان مبتلا به زوال عقل یا آلزایمر رخ دهد که به سادگی خوردن غذا را فراموش می کنند، قادر به تهیه غذا برای خود و یا خرید مواد غذایی نیستند. تشخیص کم اشتهایی در مبتلایان به زوال عقل به طور ویژه ای دشوار است زیرا کاهش قابل توجه وزن در مراحل بعدی زوال عقل رایج است و شاید در نگاه اول کاهش وزن به دلیل بی اشتهایی در مورد آنها نادیده گرفته شود.

اگر والدین سالمند شما بی اشتهایی داشته باشند چه کار باید بکنید؟

غالباً افراد سالمند مبتلا به بی اشتهایی می توانند مغرور و پنهان کار باشند. بعید است والدین سالمند شما اعتراف کنند که در غذا خوردن یا تغذیه دچار مشکل شده اند و مجبور کردن آنها برای خوردن غذا ممکن است نتیجه عکس بدهد و فقط اختلالات تغذیه ای آنها را بدتر کند.

بسته به رابطه شما با والدین سالمند تان ممکن است دریابید که سوال کردن از آنها در مورد عادات غذایی شان و ابراز نگرانی های شما می تواند باعث شود آنها به شما اعتماد کنند که در این مورد در صورتی که دچار مشکل باشند با شما در میان بگذارند یا خیر. از طرف دیگر، کسانی که والدین سالمندی دارند که ترجیح می دهند مشکلی را انکار کنند تا اینکه شکست خود را بپذیرند، می توانند دریابند که برخوردهای مختلف فقط می تواند به اضطراب والدین شما در مورد غذا خوردن آنها دامن بزند.

در مورد این که والدین شما اذعان کنند که دچار بی اشتهایی هستند یا خیر، بهتر است پل ایجاد کنید تا ایجاد شکاف، به ویژه اگر آنها تمایلی به کمک گرفتن از پزشک عمومی یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی برای برطرف کردن نیازهایشان نداشته باشند.

اگر وزن والدین سالمند شما به طرز چشمگیری کاهش یابد، ممکن است لازم باشد در رژیم غذایی آنها مداخله کنید یا مداخله پزشکی در مورد تغذیه آنها انجام شود. البته این موضوع فقط باید در موارد شدید مورد توجه قرار گیرد. همچنین مشاوره با یک پزشک عمومی مجرب در مورد راه هایی که می توانید به برطرف کردن مشکل بی اشتهایی در سالمندان کمک کنید، برای پشتیبانی عملی از تغذیه والدین سالمند تان می تواند مفید واقع شود.

روش های عملی کمک کننده به برطرف کردن مشکل بی اشتهایی در سالمندان

• آنها را به پختن و خوردن غذا تشویق کنید.

اگر والدین سالمند شما شریکی را از دست داده اند که بیشتر اوقات وعده های غذایی آنها را آماده می کرده و با هم به غذا خوردن می پرداخته اند، ایده خوبی است که به آنها کمک کنید تا نقش جدیدی را در زندگی برای خود به عنوان سرآشپز قبول کنند. تشویق آنها به غذا خوردن و پختن وعده های غذایی سالم می تواند باعث دوستی مجددشان با غذا شود.

• زمان صرف غذا را معنی دار کنید.

اضطراب ناشی از غذا خوردن می تواند بدین معنی باشد که بی اشتهایی والدین سالمند شما با وعده های غذایی بزرگ خانوادگی یا صرف غذا با مجموعه ای از افراد، بیشتر می شود. یک راه حل جالب، پرسش از آنها در مورد دستور پخت های غذاهای خانوادگی قدیمی یا غذاهایی است که از کودکی از خوردن آنها لذت می برده اند؛ این کار می تواند به آرامش عصبی آنها کمک کند در حالی که طعم آرامش بخشی از خانه را در ذهن آنها و غذایی که میل خواهند کرد بازسازی می کند.

• یک سیستم پشتیبانی ایجاد کنید.

زمانی که والدین سالمند شما بپذیرند که دچار بی اشتهایی هستند یا علائم بی اشتهایی در آنها مشخص شده باشد، جمع شدن اعضای خانواده برای ایجاد یک استراتژی سازگار برای مقابله با بی اشتهایی و همچنین نحوه رفتار اعضای خانواده در وعده های غذایی با والدین می تواند به کاهش نگرش منفی والدین سالمند به غذا و خوردن با اشتهای آن کمک کند. در حقیقت وظیفه شما به عنوان فرزند و هر عضو دیگری از خانواده این است که به والدین سالمند خود اطمینان دهید که غذا دشمن او نیست!

• نوشیدن آب فراموش نشود.

در مورد نوشیدن آب به خصوص آب ولرم برای درمان بیشتر مشکلات سلامتی تا به حال چیزهای زیادی شنیده اید. جالب است بدانید که برای برطرف کردن مشکل بی اشتهایی در سالمندان نیز که موضوع مورد بحث این مقاله است می توانید به نوشیدن آب به عنوان یک راهکار عملی و موثر توجه ویژه ای داشته باشید. نوشیدن آب برای برطرف کردن مشکل بی اشتهایی در سالمندان ممکن است به نظر یک راه حل ساده باشد اما اطمینان از این که والدین سالمند شما در طول روز به اندازه کافی مایعات می نوشند می تواند به محافظت از گلوی آنها در برابر خشکی که در روند هضم غذا تا حد زیادی تاثیر گذار است، کمک کند. خشکی گلو می تواند منجر به مشکلات بلع شود که در ادامه اضطراب فرد سالمند را در مورد غذا خوردن افزایش می دهد و متعاقباً باعث بی اشتهایی در سالمندان می شود.

با همه این تفاسیر، در صورتی که انجام راه حل های ارائه شده برایتان مقدور نبود یا نتیجه مطلوب را از آنها نگرفتید و باز هم نگران عادت های غذایی والدین یا دیگر افراد سالمند در خانواده خود هستید، می توانید از خدمات مشاوره، پشتیبانی و کمک برخی موسسات فعال در این زمینه، کمک بگیرید.

سالمندان به علت تغییرات جسمی و حرکتی ناشی از کهولت از جمله کاهش شنوایی،کاهش بینایی،ضعف تعادل،کندی حرکت،بیماری های ناتوان کننده(مانند آرتریت،ضعف عضلانی و..)،مصرف داروها،سرگیجه ،عدم تمرکزو نامناسب بودن شرایط محیط  بیش تر در معرض حوادث خانگی وخیابانی می باشند.

حوادث شایع در دوران سالمندی و راه های پیشگیری از آن ها:

1)سقوط: سقوط یکی از دلایل صدمات مرگ آفرین و آسیب رسان و یکی از دلایل عمده بستری شدن در بیمارستان،ناتوانی حرکتی وصدمات روحی می باشد.

بی شک سقوط یک رویداد تصادفی نیست و می توان با ارزیابی تعدادی از عوامل خطر،آن را پیش بینی واز آن پیشگیری کرد.

عوامل اصلی ایجاد سقوط به دو دسته طبقه بندی می شوند:

1.عوامل درونی:یعنی عوامل شخصی فرد سالمند برای افزایش خطر سقوط.؛مانند بیماری ها ویا عوارض جانبی داروها(کاهش قدرت بینایی-مشکلات شنوایی-مشکلات ارتباطی که به دلیل شرایطی مانند سکته،دمانس ویا تکلم به زبان دیگر ایجاد می شود-بی اختیاری ادرار-تحلیل قدرت دست وپا-مشکلات تعادل وراه رفتن-داروهای ضد فشار خون،ضد افسردگی و… -ترس از سقوط زیرا باعث ترس از راه رفتن،بی تحرکی وتحلیل قدرت عضلانی می شود)

2.عوامل بیرونی:یعنی عوامل محیطی که خطر سقوط را افزایش می دهند مانند:سطوح لغزنده،موانع،روشنایی کم،نبود نرده محافظ بر روی پله،پادری ها،سطوح روغنی،سیم ها وبند ها وبه هم ریختگی محیط منزل،ارتفاع تخت خیلی بلند یا خیلی پایین،عصا و واکر شکسته یا فرسوده،کفش وپاپوش غیر استاندارد،قرارگیری در محیط جدید و..

سقوط ممکن است نتیجه عوامل درونی یا بیرونی باشد،اما اغلب توسط ترکیبی از عوامل  ایجاد می شود.

راه های پیشگیری از سقوط:

-شناسایی سالمندانی که در معرض خطر هستند وآگاه سازی سالمندان ومراقبین از سقوط، خطرات وراه های پیشگیری از آن.

-انجام ارزیابی ومعاینات پس از سقوط

-اصلاح وتغییر برنامه مراقبت از سالمند

-مطمئن شوید که سالمند از کفش های محکم وغیر لغزنده استفاده می کند.

-کمک به سالمندان در انجام فعالیت های روزانه زندگی و ترغیب آنها به درخواست کمک در صورت نیاز.

-مطمئن شوید که تخت خواب از ارتفاع مناسبی برخوردار است و درصورتیکه چرخ دارد ،حتما از قفل چرخ ها استفاده کنید.

-استفاده از ابزار کمک حرکتی مناسب مانند انواع واکر وعصا(با نظر پزشک)

-درمان بی اختیاری ادرار،مشکلات بینایی،شنوایی و…

-برطرف کردن موانع محیطی، استفاده ازدستگیره های دستشویی،استفاده از دوش دستی و یا وجود چهارپایه یا صندلی زیر دوش و نصب میله های محافظ در حمام،استفاده از توالت با ارتفاع و تکیه گاه مناسب

-استفاده از ویلچر استاندارد

-بهبود روشنایی محیط

-آشنا کردن سالمند با محیط

– پرهیزاز بلند شدن ناگهانی

(در صورت بروز سقوط در سالمند حتما به پزشک مراجعه کنید)

2)خفگی: به علت حالت های بی قراری وبی توجهی وعجولانه غذا خوردن ممکن است غذا و خوراکی ها به مجرای تنفسی بیمار وارد شده ومنجر به خفگی شود.

پیشگیری از خفگی در سالمند:

بهتر است حین غذا خوردن آرامش خود را حفظ کرده واز سخن گفتن پرهیز کنید و غذای خود را به آرامی بخورید.

3)مسمومیت: به علت ضعف بینایی در دوران سالمندی، احتمال مصرف اشتباه داروها،سموم و مواد شیمیایی وجود دارد.

پیشگیری از مسمومیت در سالمندان:

درمان اختلالات بینایی،داروها جداسازی شده و فقط به مقدار لازم در دسترس باشند،سموم در ظروف خاص و دور از دسترس سالمندان نگهداری شوند.

4)سوختگی و راه های پیشگیری از آن:

اصول ایمنی را رعایت کنید وحین استفاده از مایعات وغذا عجله نکنید،دقت داشته باشید که در مسیر رفت و آمد شما بخاری،ظروف ومایعات داغ وجود نداشته باشد.

5)بریدگی :به علت لرزش دست ها وضعف حرکات ظریف انگشتان پیش می آید.

بریدگی وراه های پیشگیری از آن:

تا حد امکان کار با وسایل تیز وبرنده را به تعویق بیندازید ودقت کنید در مسیر رفت وآمد شما وسایل تیز وبرنده وجود نداشته باشد.

تغذیه در سالمندان

پيرشدن و سالخوردگی با كاهش تدريجی فعاليت‌های فيزيكي و افزايش بيماريهاي مزمن همراه مي‌شود و به نظر مي‌رسد كه بهبود تغذيه تا حد زيادي قادر است از اين مشكلات پيشگيري كند و يا آن‌ها را تخفيف دهد. به همين دليل يكي از مسائل مهم سالمندان، مسائل پزشكي و بهداشتي از جمله وضعيت تغذيه سالمندان می باشد.

با افزايش سن، نياز سالمندان به انرژی كاهش يافته و تمايل به مصرف غذا كمتر مي‌شود. در اين حال اگر انتخاب غذا درست صورت نگيرد، ميزان دريافت مواد مغذی ضروري در آن‌ها پايين‌تر از حد مطلوب خواهد بود.

اهمیت تغذیه سالمندان

توجه به تغذیه سالمندان به دلیل تغییر نیازهای تغذیه اهمیت دارد. رعایت اصول تغذیه صحیح سالمندان سبب می‌شود فرد سال‌های عمر خود را با سلامت و نشاط و راحتی بیشتری طی نماید و کمتر در معرض بیماری‌های شایع همچون فشار خون بالا، چربی خون بالا، دیابت و پوکی استخوان قرار بگیرد.

تغذیه سالمندان و عادات غذایی مطلوب و صحیح در پیشگیری از این بیماری‌ها مؤثر است، در نتیجه اگر اصول تغذیه سالمندان رعایت شود کمتر در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرند و این خود منجر به بهبود کیفیت زندگی آنان خواهد شد.

عوامل مؤثر در ايجاد مشكلات تغذيه‌ سالمندان:

ـ عوامل جسمانی موثر در تغذیه سالمندان: مانند كاهش كل انرژی مورد نياز، بيماريهای مزمن، بي‌اشتهايي، تغيير حس چشايي، خرابي دندان‌ها، بي‌تحركي، ناتواني جسمي‌، مشكلات گوارشي، تداخلات دارويي و يا تداخل غذا و داروها

 ـ تاثیر مشكلات روحی و روانی در نوع تغذیه سالمندان: افسردگي، تنهايي، از دست دادن همسر

ـ از عوامل تاثیر گذار در انتخاب نوع تغذیه سالمندان مشكلات اقتصادی می باشد: درآمد كم، كمبود امكانات براي تهيه و طبخ غذاي مناسب

وضعیت تغذیه سالمندان:

1. در این سنین رعایت اصل تنوع در برنامه ریزی غذایی و در عین حال توجه به عادات غذایی و شیوه زندگی فرد سالمند بسیار اهمیت دارد.

2ـ برای جلوگیری از مشکلات عاطفی ـ احساسی سالمندان، بهتر است به عادات غذایی آنها احترام گذارده شود و هر گونه تغییری با ملایمت و تفاهم به وجود آید.

3ـ با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان، مصرف کافی مایعات (8 تا 10 لیوان در روز) و مواد پرفیبر نظیر نان تهیه شده از گندم کامل و میوه هایی مثل گلابی رسیده، آلو، آلوزرد و سبزی ها اهمیت دارد. همچنین هشدار دادن به سالمند در مورد مصرف بی رویه مسهل ها می تواند مفید باشد.

4ـ تأکید می شود که سالمندان از غذاهای پرچرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی های نفّاخ مثل کلم، گل کلم، پیاز و … استفاده نکنند.

5 ـ توصیه می شود تعداد وعده های غذایی سالمندان افزایش داده شود (حداقل 5 وعده در روز) و در هر وعده مقدار غذای کمتری مصرف شود.

6ـ در سالمندانی که جویدن غذا برای آنها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مثل انواع پوره، گوشت نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب میوه توصیه می شود.

7ـ برخی از سالمندان ممکن است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در این مورد رژیم غذایی کم سدیم و در صورت نیاز، کاهش وزن پیشنهاد می شود.

8 ـ برای تنظیم رژیم غذایی برای کاهش وزن در سالمندانی که اضافه وزن دارند، حتما باید با متخصص تغذیه مشورت شود.

9ـ رژیم غذایی سالمند باید دارای مواد غذایی غنی از ویتامین ها و املاح به ویژه کلسیم و آهن باشد لذا مصرف شیر و لبنیات، غذاهای گوشتی و سبزی ها و میوه ها بسیار تأکید می شود.
نمونه رژیم حاوی 1600 کیلوکالری انرژی، 174 گرم کربوهیدرات، 75 گرم پروتئین و 50 گرم چربی است.

10-  مصرف مولتی ویتامین هرروز خوب است.

11- ورزش در دوران سالمندی فراموش نشود. 60 دقیقه فعالیت بدنی ( پیاده روی، بالا رفتن از پله ) یا30 دقیقه شنا و راه رفتن سریع و یا حتی 20 دقیقه پیاده روی در هوای آزاد باعث نشاط سالمند می شود.

12- به عادات غذایی آنها احترام بگذارید و هرمشکلی را دوستانه حل نمایید.

13- در صورتی که پدربزرگ، مادربزرگ یا سالمندی دارید که تنها زندگی می کند آنها را در جمع خود آورده و به وعده های غذایی که تهیه نموده اید مهمان نمایید. سالمندان با فرزندان اشتهای بهتری پیدا می کنند.

سومین مشکلات شایع بینایی در دوران سالمندی عبارت است از:

۳) تحلیل رفتگی لکه زرد شبکیه چشم با افزایش سن: بر خلاف سیر تدریجی گلوکوم و کاتاراکت، تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن، بینایی را در سنین بالا به شدت و به طور ناگهانی کاهش می دهد. این عارضه بر دید مرکزی اثر می گذارد. اگرچه مبتلایان به این بیماری به ندرت نابینا می شوند؛ بسیاری از آنها در خواندن، رانندگی کردن و انجام کارهای روزمره که نیاز به دید مرکزی دارد، دچار مشکل می شوند. شمار افراد مبتلا به این عارضه با افزایش سن بالای ۶۰ سال به صورت قابل توجهی بالا می رود.

در بیماری تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن در حالی که بقیه بخش های چشم طبیعی است، توانایی بینایی فرد دچار اختلال می شود. لکه زرد در مرکز شبکیه چشم (پرده حساس به نور در پشت چشم شما) قرار دارد. به طور طبیعی هنگامی که شما در حال خواندن هستید، نور روی لکه زرد یا ماکولا متمرکز می شود.

این بیماری به ۲ طریق ممکن است دید شما را مختل می کند. هنگامی سلول های حساس به نور در لکه زرد به تدریج در طول زمان از بین می روند، سطح کمتری از لکه زرد باقی می ماند تا نور متمرکز شده را حس کند. این نوع بیماری را «تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن خشک» می نامند که بیش از ۹۰ درصد مبتلایان به این بیماری را تشکیل می دهد. اگرچه تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن خشک را نمی توان درمان کرد، اغلب افراد در این شکل بیماری دید خود را به طور کلی از دست نمی دهند، زیرا آسیب به لکه زرد یا ماکولا در این شکل بیماری بسیار آهسته رخ می دهد.

در شکل دیگر بیماری، تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن مرطوب، رگ های خونی جدید در پشت شبکیه شروع به رشد می کنند. این رگ های جدید بسیار شکننده هستند و اغلب مایع از آنها نشت می کند. خون و سایر مایعاتی که از این رگ ها نشت می کند، باعث نابودی سریع لکه زرد می شود. اگرچه تنها ۱۰ درصد مبتلایان به تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن به این شکل بیماری مبتلا هستند، اما ۹۰درصد موارد نابینایی ناشی از این بیماری، مربوط به این شکل آن است.

افراد مبتلا به تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن خشک، احتمالا متوجه تغییرات بینایی شان نخواهند شد. در طول زمان یک نقطه کور در بینایی مرکزی آنها ایجاد می شود. اما افراد مبتلا به تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن مرطوب ممکن است به سرعت دچار این نقطه کور شوند.

تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن مرطوب ممکن است باعث شود خطوط مستقیم، ظاهری منحنی پیدا کنند. در حین معاینه چشم پزشک شما ممکن است یک نمودار شبکه ای خاص را به شما نشان دهد، نحوه دید شما از این شبکه ممکن است به دکتر کمک کند تا تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن را تشخیص دهد. همچنین پزشک شما ممکن است شبکیه چشم شما را از لحاظ وجود رسوبات زردرنگی به نام دروسن مورد بررسی قرار دهد. وجود دروسن یک نشانه زودرس ابتلا به تحلیل لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن است.

تحلیل لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن خشک را نمی توان درمان کرد اما به علت اینکه پیشرفت آن بسیار کند است، اغلب مبتلایان به آن زندگی طبیعی را ادامه می دهند. شمار اندکی از افراد مبتلا به تحلیل رفتن لکه زرد شبکیه مربوط به افزایش سن مرطوب را می توان با جراحی لیزر درمان کرد. لیزر برای بستن رگ های نشت دهنده مورد استفاده قرار می گیرد و ممکن است تا حدی مانع از کاهش بینایی بیشتر بیماران شود.

حدود ۹۰درصد افرادی که نیاز به تعویض عدسی دارند، لنز داخل چشمی را انتخاب می کنند و ۹۰ درصد این افراد پس از عمل، دید پنج دهم یا بیشتر را به دست می آورند.

لنز داخل چشمی، یک لنز شفاف پلاستیکی است که حین جراحی درون چشم کار گذاشته می شود.این لنز نیاز به مراقبت ویژه ای ندارد. دید شما بهتر خواهد شد و وجود این لنز را نیز احساس نخواهید کرد. معدودی از افراد نمی توانند لنز داخل چشمی را تحمل کنند زیرا به ماده سازنده لنز حساس هستند یا ساختمان چشم شان برای کارگذاری لنز مناسب نیست یا بیماری های خاص چشمی دارند.

اغلب افرادی که لنز داخل چشمی را تحمل نمی کنند، از لنز تماسی استفاده می کنند. در صورتی که گذاشتن و برداشتن لنز تماسی برای تان مشکل است، می توانید از لنزهای تماسی نرم که برای مدت طولانی می توان آنها را در چشم گذاشت، استفاده کنید. چشم پزشک شما به طور دوره ای این لنز تماسی را برخواهد داشت و آن را تمیز خواهد کرد. مانند هر لنز تماسی دیگری باید دستورات پزشک درباره استفاده و نگهداری مناسب از این لنزها را هم رعایت کنید.

افرادی که نمی خواهند از لنزهای تماسی استفاده کنند یا چشم هایشان نسبت به زدن لنز حساسیت بیش از حد نشان می دهد، ممکن است استفاده از عینک کاتاراکت را انتخاب کنند. عینک کاتاراکت نسبت به عینک معمولی، به نحوی متفاوت، دید را تصحیح می کند. بزرگ نمایی قوی آن (۲۰ تا ۳۵ درصد) ممکن است باعث شود در قضاوت در مورد فاصله ها دچار اشکال شوید و دید محیطی یا کناری تان کج و معوج شود. تا زمانی که به این تغییرات عادت کنید، باید در هنگام رانندگی یا فعالیت های دقیق دیگر احتیاط به خرج دهید.

۴) رتینوپاتی دیابتی (آسیب شبکیه ناشی از دیابت)آخرین بیماری مهم از مجموعه بیماری های چشمی مربوط به سن که اغلب علایم آن نادیده گرفته می شود، رتینوپاتی دیابتی یا آسیب شبکیه چشم ناشی از دیابت است. این اختلال که بالقوه می تواند به نابینایی بینجامد، یک عارضه دیابتی است.

دیابت باعث ایجاد تغییرات غیرطبیعی در رگ های خونی در سراسر بدن می شود، از جمله در رگ های شبکیه. در رتینوپاتی دیابتی لکه زرد یا ماکولای شبکیه آسیب نمی بیند، اما رگ های خونی شبکیه شروع به نشت کردن می کنند و در جایی که نباید وجود داشته باشند، رشد می کنند. گاهی این رگ های خونی جدید ـ که بسیار شکننده هستندـ پاره می شوند و خون ریزی می کنند.

این خون ریزی باعث کدر شدن زجاجیه (ماده ژله ای درون کره چشم) می شود که در شرایط معمول باید، شفاف باشد. همچنین در روند بهبودی این عروق خونی پاره شده، دیواره آنها منقبض می شود و پرده شبکیه از جای طبیعی خود کنده می شود. خوشبختانه جراحی لیزر برای آسیب شبکیه ناشی از دیابت احتمال حفظ بینایی افرادی را که به این عارضه دچار شده اند، افزایش داده است. ۴۰ سال پیش فردی که دچار رتینوپاتی دیابتی بود با احتمال ۵۰ درصد در طول ۵ سال نابینا می شد اما امروز این رقم به ۵ درصد کاهش یافته است. آنچه برای بیماران دیابتی مهم است، کنترل میزان قند خون و معاینه های منظم چشم است.

بررسی ها نشان داده اند که کنترل دقیق تر قند خون شروع و پیشرفت رتینوپاتی دیابتی را کند خواهد کرد و بنابراین نیاز به جراحی با لیزر را کاهش خواهد داد. اخیرا داروهایی تحت آزمایش بوده اند تا از دست رفتن ابتدایی سلول ها در دیواره های رگ های خونی شبکیه را که باعث نشت خون می شود، متوقف کنند. بررسی هایی هم در حال انجام است تا آنزیم هایی را که رشد رگ های خونی جدید در شبکیه را تحریک می کنند، متوقف کنند.

در مجموع در مورد هر چهار بیماری که ذکر شد، توصیه برای پیشگیری یا کاهش اثر آنها مشابه است؛ به طور مرتب برای معاینه چشم کامل به نزد پزشک بروید تا این مشکلات به طور زودرس شناسایی و درمان شوند. زیرا این چهار بیماری در بسیاری موارد پنهانی پیشرفت می کنند یا علایم آنها نادیده گرفته می شود، بنابراین تنها راه نجات بینایی شما معاینه چشم به وسیله پزشک است.